Sosyal Medyanın Psikolojik Etkileri

Sosyal medyanın psikolojik etkileri, günümüzde giderek önemi artıran bir konudur. Facebook, Instagram, Twitter ve Youtube gibi sosyal medya platformları, her geçen yıl büyümeye devam etmektedir. Günümüzde milyonlarca kişi sosyal medya üzerinden etkileşim kurmakta ve bu sayı her geçen gün daha da artmaktadır. Dünya genelinde 3 milyardan fazla insan, sosyal medyada vakit geçirmektedir. Kitle iletişim araçları arasında birinci sıraya yükselen sosyal medya, birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Sosyal medyanın psikolojik etkileri de bu araştırmalardan bir tanesidir.

Sosyal Medya Nedir?

Sosyal medya, Web 2.0 ile birlikte gelen bir medya sistemidir. İnternet, web 2.0 sayesinde tek yönlü bilgi paylaşımından eş zamanlı ve çift taraflı bilgi paylaşımına geçmiştir. Mobil araçlarla birlikte mekan sınırını da ortadan kaldıran sosyal medya, tartışmanın esas olduğu bir iletişim aracıdır.

Sosyal medya, günümüzde birçok bölüme ayrılmış durumdadır. Bloglar, iş ağları, forumlar, fotoğraf paylaşım siteleri, ürün ve hizmet değerlendirmeleri, sosyal imleme, sosyal ağlar ve video izleme gibi farklı şekillerde karşımıza çıkabilmektedir.

Sosyal Medya ve Bağımlılık

Sosyal medyanın psikolojik etkileri çerçevesinde değerlendirilebilecek ilk konu, sosyal medya bağımlılığıdır. Görece yeni bir kavram olan sosyal medya bağımlılığı; işini, gücünü, ailesini ve hatta yeme-içmesini dahi ihmal edecek düzeyde sosyal medya kullanan kişiler için kullanılmaktadır. Bu bağımlılıkla ilgili araştırmalar halen etmekle birlikte, günümüzde dünya genelinde tıbbi açıdan kabul edilen bir hastalık değildir.

Gece yatmadan bakılan son şey ve sabah kalkar kalkmaz bakılan son şey, sosyal medya ise bu noktada bir durum değerlendirmesi yapmanızın vakti gelmiştir. Sosyal medya algoritmaları giderek kullanıcıları kendine bağımlı hale getirmekte ve sitelerde geçirilen süreyi artırmak istemektedir. Yapay zeka, beğenilerimize ve yaşam tarzımıza göre hareket etmektedir.

Sosyal Medyanın Topluma Etkileri

Sosyal medya giderek daha büyük bir güç haline gelirken birçok toplumsal olaya da öncülük etmiştir. Sosyal medyanın en büyük kitle iletişim aracı haline gelmesi, televizyon izlenme oranlarını geride bırakması ne kadar önemli bir güç olduğunun en büyük işaretidir. Geleneksel gazetecilik kavramı, sosyal medya ile yerini yurttaş gazeteciliğine bırakmıştır. İnsanlar akıllı telefonlar sayesinde bir durumu anında milyonlarca kişiye ulaştırma gücüne erişmiştir.

Sosyal medya, görece özgür bir platform olduğu için insanların düşüncelerini açıklaması ve kendilerine taraftar bulması daha kolay hale geldi. Batı dünyası, teknolojiyi demokrasiyi yaygınlaştırıcı bir araç olarak tanımladı. Baskıcı rejimler ise çareyi internet sitelerini yasaklamayı, sosyal medya kullanıcılarını tespit edip cezalandırmayı seçti.

Sosyal medyanın toplumsal etkilerinden biri de ebeveynlerle çocuklar arasındaki iletişimde yaşandı. Ebeveynler, çocuklarıyla sanal ortamı paylaşır hale geldi. Eğitim alanında Web 2.0 ile birlikte gelen yenilikler sayesinde bilgiye ulaşma süreci kolaylaştı.

Sosyal Medyanın Psikolojik Etkileri

Sosyal medyanın psikolojik etkileri konusunda faydalı ve zararlı yönler olarak iki alt başlıkta değerlendirmemiz mümkündür. Sosyal medya, tümüyle yarar sağlayan veya tümüyle zararlı olan bir iletişim sistemi değildir.

Öncelikle sosyal medyanın olumlu psikolojik etkileri konusuna göz atalım:

Aidiyet Duygusu: Sosyal medya, kendinizi ait hissedeceğiniz bir alan bulabileceğiniz bir platformdur. Her düşünceden insana açık olan bu platformlar, kendinizi kabul ettirebileceğiniz bir ortam yaratır. Arkadaş ve aile gruplarından gelen cevap veya beğeniler, kabul görme hissi oluşturur.

Rol Model Bulma: Önceden televizyonların gösterdiği kişi veya kişiler rol model kabul edilirdi. Günümüzde birilerinden ilham almak veya idol olarak kabul edeceğimiz kişileri sosyal medya üzerinden keşfedebiliyoruz.

Yalnızlık Hissini Azaltır: Carnegie Mellon Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, sosyal medya kullanıcılarının etkileşimler sayesinde yaşadıkları yalnızlık hissinin azaldığı sonucunu ortaya koymuştur. Anlık olarak girilen etkileşimler, bu hissin azalmasındaki en büyük etken olarak gösterilmiştir.

Mutluluk: Missouri Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmaya göre sosyal medyanın insanları iyi hissettirdiği tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan test deneklerinin sosyal medya üzerinden fazla etkileşim aldığından mutlu olduğu, tam tersi durumda ise mutluluğun ortadan kalktığı gözlemlenmiştir.

İletişim: Günümüzde bilgiye ulaşmak hiç bu kadar kolay olmamıştı. Artık sosyal medya üzerinden iletişime geçmek ve gerekli bilgilere ulaşmak bir iki tıkla mümkün hale geldi. Farkı coğrafyalar ve kültürler hakkında bilgi almak ve iletişim kurmak için en güçlü araç sosyal medyadır.

Sosyal medyanın psikolojik etkileri konusunda olumlu olarak geçen maddelerin neredeyse tamamı, olumsuz durumlar için de öncü olabilmektedir. Özellikle yoğun sosyal medya kullanımı hem fiziksel hem de ruhsal olarak olumsuz etkiler taşımaktadır. Bu nedenle kendinizi bu platformlara tamamen kaptırmamalı, hayatı sosyal medyadan ibaret görmemelisiniz. Peki sosyal medyanın olumsuz psikolojik etkileri nelerdir?

Yetersizlik Duygusu: Yoğun şekilde kabul edilmesi arzusu taşıyan kişiler, sosyal medyada etkileşimlerini başkalarıyla karşılaştırıp daha az etkileşim aldıklarını görünce yetersiz duygusuna kapılmaktadır.

Anhedoni: Yunancada ‘’keyif alamama’’ anlamına gelen bu terim, psikolojide depresyon belirtilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Missouri Üniversitesi’nde sosyal medyanın psikolojik etkileri üzerine yapılan bir araştırmada bazı deneklerin anhedoni durumu yaşadıkları gözlenmiştir. Bu durumu yaşayan kişilerin genellikle sosyal medyada az arkadaşa sahip olduğu ve az etkileşime girdikleri görülmüştür.

Bağımlılık: Sosyal medya bağımlılığı, bütün hayatımızın akıllı telefonlar ve sosyal medya hesapları üzerine kurulu olduğu bir düzendir. Bu durum duygusal olarak içe kapanma, yoksunluk belirtileri ve odaklanamama sorunu gibi birçok durumu da beraberinde getirebilir.

Anksiyete: Sosyal bir kaygı olan FOMO, sosyal medya kullanıcıları arasında sık görülen bir durumdur. ‘’Olan biteni kaçırma korkusu’’ olarak tanımlanabilecek bu durum, kullanıcıların her an her saniye bir şeyleri kaçırdığı hissi yaşamasıdır. Anksiyeteye kadar uzanan bu durum, kullanıcıların sürekli sosyal medyada bakarak bir şeyler mi kaçırıyorum diye bakınması sonucu oluşmaktadır. Anksiyete Nedir? başlıklı yazımızdan konuyla ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz.

Uyku Düzeni: Gece gündüz sürekli sosyal medyaya göz atmak, bir süre sonra uyku düzenine dahi etki etmektedir. Bu durum uyku bozukluklarından depresyona kadar birçok hastalığın öncüsü olabilir.

Hareketsizlik: Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından yapılan çalışmalar, sosyal medyanın hareketsizliği teşvik ettiğini ortaya koymuştur. Bu durum sonucunda obezite, tip 2 diyabet, tansiyon sorunları, boyun ağrısı gibi birçok sorunu da beraberinde getirmektedir.

Bilgi Kirliliği: Sosyal medya konusunda bilgiye ulaşmak her ne kadar kolay bir hale geldiyse de enformasyon kirliliği de büyük ölçüde artmıştır. Sosyal medyada yayınlanan her habere ve yazıya inan kişiler, bu haberleri yayarak bilgi kirliliğini artırabilmektedir. Bu konuda yapılacak en önemli hareket, sosyal medyada her bilgiye inanmamak ve paylaşım yapmadan önce mutlaka araştırıp bilgi sahibi olmaktır.

Sosyal medyanın hayatımıza etkisini ve yarattığı sanal dünyayı işleyen kısa filmi üst kısımdan izleyebilirsiniz.

Sosyal Medya Bağımlılığı Nasıl Geçer?

Sosyal medyanın psikolojik etkileri arasında en önemlisi, sosyal medya bağımlılığıdır. Bu bağımlılığı yenmek için kolay gibi görünen ama sizi zorlayabilecek bazı noktalar bulunmaktadır. Sosyal medya bağımlılığınızı yenmek için mutlaka direnmeli ve kendinize hakim olmalısınız. Bu noktada uygulayabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:

1. Sosyal medya kullanımınızı sınırlayın.
2. Sizi kötü hissettiren, takıntı haline getirdiğinizi kişi veya hesapları takip etmekten vazgeçin.
3. Üretkenlik içeren, sizi mutlu edecek paylaşımlar yapın.
4. Kendi etkileşimlerinizi başkalarıyla kıyaslamayın.

Unutmayın! Sosyal medya doğru kullanıldığında oldukça faydalı ve işe yarar bir platformdur. Kendinizi sosyal medyaya çok kaptırmayın, bütün dünyanızı sosyal medyada yaşamayın.

Kaynakça:

1. Media Effects: Advances in Theory and Research (Jennings Bryant and Mary Beth Oliver)
2. Social Media Use, Body Image, and Psychological Well-Being (Hye-Ryeon Lee)
3. The role of social media as psychological first aid as a support to community resilience building (Mel Taylor, Garrett Wells, Gwyneth Howell, and Beverley Raphael)
4. Psychological Ownership Motivation and Use of Social Media (Elena Karahanna,Sean Xin Xu & Nan (Andy) Zhang)
5. Ankara Sosyal Medya Yönetimi