Mitomani (Yalan Söyleme Hastalığı) Nedir? Belirtileri ve Terapi Yaklaşımı

Mitomani, halk arasında bilinen adıyla yalan söyleme hastalığı, kişinin herhangi bir çıkar gözetmeksizin, dürtüsel olarak gerçek dışı beyanlarda bulunmasıyla karakterize edilen psikolojik bir durumdur. Tıbbi literatürde “Psödoloji Fantastika” olarak da anılan bu durum, masum bir yalandan çok daha derin köklere sahiptir. İstanbul Etiler’deki ofisimde yaptığım mesleki çalışmalarımda ve klinik gözlemlerimde sıkça karşılaştığım üzere; mitomani vakaları genellikle bir ilgi odağı olma arayışı veya travmatik gerçeklikten kaçış mekanizması olarak başlamaktadır. Bu makalede, mitomaninin nedenleri, belirtileri ve bilimsel terapi süreçleri hakkında detaylı bilgilendirme bulacaksınız.

Mitomani Nedir ve Neden Ortaya Çıkar?

Mitomani, bireyin gerçekleri çarpıtmayı ve değiştirmeyi bir alışkanlık, hatta bir yaşam biçimi haline getirdiği dürtü kontrol bozukluğudur. Sıradan yalanlardan en büyük farkı; kişinin bu yalanları söylerken somut bir maddi kazanç peşinde olmaması ve zamanla kendi kurguladığı bu dünyaya inanmaya başlamasıdır.

Hastalığın ilerleyen evrelerinde kişi, gerçeklik algısını yitirebilir ve söyledikleri yalanlar ile gerçek anıları ayırt edemez hale gelebilir. Genellikle aşağılık kompleksi, onaylanma ihtiyacı veya narsistik eğilimler bu davranışın temelini oluşturur.

Mitomani Genetik midir?

Danışanlarımızdan en sık duyduğumuz sorulardan biri de “Yalan söylemek genetik mi?” sorusudur. Mitomani, doğrudan genetik geçişli bir hastalık olarak tanımlanmaz; daha çok çevresel faktörler ve çocukluk çağı öğrenmeleriyle şekillenen bir durumdur. Ancak, yapılan araştırmalar dürtü kontrol bozukluklarına yatkınlığın biyolojik temelleri olabileceğini göstermektedir.

Yine de asıl belirleyici unsur “Rol Model” etkisidir. Çocukluk döneminde ebeveynlerinin sık sık yalan söylediğine şahit olan, doğruları söylediğinde cezalandırılan veya duygusal ihmale maruz kalan bireylerin, yetişkinlikte bu davranışı bir savunma mekanizması olarak geliştirdiği gözlemlenmektedir.

Mitomani Belirtileri Nelerdir?

Bir kişinin mitoman (patolojik yalancı) olup olmadığını anlamak için davranış kalıplarına bakmak gerekir. Mitomani belirtileri şunları içerebilir:

• Amaçsızlık: Yalan söylemek için belirgin bir nedene veya kara ihtiyaç duymazlar.
• İnandırıcılık: Hikayeleri genellikle detaylı, kurgusal ve tutarlıdır; kendileri de bu hikayeye inandıkları için suçluluk duymazlar.
• Kahramanlık veya Mağduriyet: Kurguladıkları hikayelerde kendilerini ya olağanüstü bir kahraman ya da büyük haksızlığa uğramış bir mağdur olarak konumlandırırlar.
• Yüzleşmeden Kaçış: Yalanları ortaya çıktığında agresifleşebilir veya konuyu hızla değiştirerek yeni bir yalanla durumu örtmeye çalışırlar.

Mitomani Kimlerde Görülür ve Risk Faktörleri

Mitomani, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlayan, tedavi edilmediğinde yetişkinlikte kronikleşen bir tablodur. Şu özelliklere sahip bireylerde görülme sıklığı daha yüksektir:

1. Kişilik Bozuklukları: Özellikle Narsistik Kişilik Bozukluğu, Antisosyal Kişilik Bozukluğu ve Histerik Kişilik Bozukluğu olan bireylerde yaygındır.
2. Çocukluk Travmaları: Fiziksel, cinsel veya duygusal istismara uğrayan bireyler, acı verici gerçeklikten kaçmak için kendi kurgusal dünyalarını yaratabilirler.
3. Özgüven Eksikliği: Kendini yetersiz hisseden bireyler, toplum içinde saygı görmek veya dikkat çekmek için statüleri, işleri veya yaşamları hakkında abartılı yalanlara başvurabilirler.

Mitomanide Terapi ve Destek Süreci

Mitomani tedavisindeki en büyük engel, bireyin hasta olduğunu kabul etmemesidir (İnkar). Genellikle aile üyelerinin veya eşlerinin ısrarıyla bir uzmana başvururlar.

Mitomani, profesyonel ruh sağlığı desteği gerektiren klinik bir tablodur. Terapi sürecinde, özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) teknikleri kullanılarak; kişinin yalan söyleme dürtüsünü tetikleyen alt nedenler (korku, kaygı, değersizlik hissi) çalışılır. Amaç, kişiyi yargılamak değil, yalanın işlevini anlamak ve yerine sağlıklı iletişim modelleri koymaktır.

Bu süreçte bir Klinik Psikolog eşliğinde ilerlemek, hem bireyin hem de ailesinin yaşam kalitesini artırmak adına atılacak en sağlıklı adımdır.